Sorunu sor hemen cevaplansın.
Ünlü Kaybı Nedir
İkinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) olan sözcüklere ünlü ile başlayan ek getirildiğinde ikinci hecedeki dar ünlü düşer. Bu kurala hece düşmesi de denir.
boyun-u>boynu, ağız-a>ağza omuz-u>omzu, bağır-ı>bağrı burun-u>burnu, akıl-ı>aklı
* Vücudun organları ile ilgili sözcükler tekrarlı biçimde kullanıldığında bu düşme olmaz.
-
Omuz omuza savaştılar.
-
İki gemi burun buruna geldi.
* İkinci hecesinde dar ünlü olan her sözcükte ünlü düşmesi olmaz.
-
Tayin-i çıkmış.
-
Koyun-u sağdık.
-
En yoğun-u
-
Keçinin uyuzu
-
Oyun-u bırakır.
* "Oyun" sözcüğü yapım eki aldığında ikinci hecesindeki dar ünlü düşer.
-
Oyun-a Oyna!
* İkinci hecesinde dar ünlü olan özel isimlere ünlü ile başlayan ek getirildiğinde, ikinci hecedeki dar ünlü düşmez.
-
Ömür'e sor. Ufuk'u çağır.
-
Emir'in kardeşiymiş.
* "Fikir, zikir, şükür, sabır, kahır, zihin, resim, keşif, kayıt, zehir..." gibi Arapçadan dilimize geçmiş, ikinci hecesinde dar ünlü bulunan sözcükler ünlü ile başlayan ek aldığında ya da "etmek, olmak" ile bileşik fiil oluşturduğunda ünlü (hece) düşmesi olur:
-
Fikir-i > fikri zihin-i > zihni
-
Kayıt-ı > Kaydı yok.
-
Sabır etmek > sabretmek
-
Kahır olmak > kahrolmak
-
Şükür etmek > şükretmek
-
Zehir etmek > zehretmek
* İkinci hecesinde dar ünlü bulunan sözcükler yapım eklerini aldığında da ünlü düşmesi olur.
-
kavur-uk > kavruk, kıvır-ım > kıvrım
-
çağır-ı > çağrı, ayır-ım > ayrım
-
sıyır-ık > sıyrık, devir-im > devrim
-
sarı-ar- > sararmak, kavuş-ak > kavşak
-
uyu-ku > uyku, uyu-ku-la- > uyukla-
-
sızı-la- > sızla-(mak)
-
koku-la- > kokla-(mak)
-
süpür-üntü > süprüntü
* Bazı sözcüklerde ikinci hecenin dışındaki dar ünlüler de düşebilir:
-
içeri-le- > içerle-, ileri-le- > ilerle-
* "yumurtlamak" (yumurta-la-mak) sözcüğünde ise geniş ünlü "a" düşmüştür.
* Yer bildiren sözcüklerde de ortadaki geniş ünlü (a, e) düşebilir:
-
orada > orda, burada > burda
-
şurada > surda, nerede > nerde
"Orada, burada" gibi sözcüklerin "o orada, bu arada" gibi iki sözcüğün birleşmesiyle oluştuğu düşünülebilir.
ÖRNEK SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün yazımı yanlıştır?
A) O da babası gibi hukuku seçmiş.
B) Ben bu renkten hiç hoşlanmam.
C) Göğüsüme bir ağrı girdi.
D) Son günlerde onun bana karşı tavrı değişti.
E) Suyun tazyikinden çimler toprağa yapışmış.
(1991/ÖSS)
Yanıt: C
ÖRNEK SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük türetilirken bir ünlü kaybına uğramıştır?
A) Bu çiçeğin yaprakları çok çabuk sararmış.
B) Geçen yıl dikilen bu elbise iyice daralmış.
C) Uykusuzluktan gözlerinin altı morarmış.
D) Kilo alınca yanakları iyice pembeleşmiş.
E) Saçları son aylarda çok beyazlaşmış.
(1993/ÖYS)
Yanıt: A
Tarih: 2013-12-02 22:00:00 Kategori: Edebiyat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.